Normalde her iki göz uyum içinde çalışır. Ancak gözlerin görme akslarının uyumsuzluğu nedeniyle pozisyonlarında sapma meydana gelir, bu durum “şaşılık” olarak adlandırılır. Şaşılık, sadece estetik bir sorun olmanın ötesinde, görme fonksiyonlarını bozarak göz tembelliği ve binoküler görme (derinlik hissi kaybı) kaybına yol açabilen önemli bir klinik tablodur. Şaşılığı olan bireyler toplum tarafından olumsuz değerlendirilebilir, hatta zorbalığa maruz kalabilirler. Bu durum, bireylerin sosyal statüsünü ve psikolojik durumunu olumsuz etkileyebilir.
Şaşılık genellikle yaşamın ilk yıllarında gelişir. Odaklanma, binoküler görme, akomodasyon ve verjans gibi fizyolojik reflekslerin yerleştiği bu dönemde, görme ve göz hareketlerini engelleyen nedenler şaşılık oluşumuna yol açabilir. Şaşılığa neden olan başlıca faktörler şunlardır:
1. Optik Bozukluklar: Kırma kusurları, özellikle hipermetropi, şaşılık gelişiminde önemli rol oynar. Hipermetropi olan bireyler, yakını net görebilmek için daha fazla odaklama yapar, bu da gözlerde içe kayma eğilimini artırır. Miyoplarda ise konverjans gereği olmadığı için dışa kayma eğilimi daha sık görülür. Odaklanma ve konverjans arasındaki dengenin bozulması, özellikle kırma kusuru varlığında, şaşılık gelişimini kaçınılmaz hale getirebilir.
2. Duyusal Bozukluklar: İki gözdeki görüntüleri birleştiren mekanizmalardaki bozukluklar da şaşılığa neden olabilir.
3. Göz Çukuru ve Göz Dışı Kas Anomalileri: Göz çukuru ve göz kaslarındaki anatomik değişiklikler, göz kaslarının aşırı veya yetersiz çalışması sonucu şaşılığa yol açabilir.
4. Nörolojik ve İnnervasyonel Etkenler: Göz kaslarının fonksiyonlarını etkileyen sinir veya beyin kaynaklı bozukluklar erişkinlerde şaşılığın en sık görülen nedenlerindendir.
5. Genetik Yatkınlık: Şaşılığa yol açan kırma kusurları veya anatomik faktörler, aile bireylerine genetik olarak aktarılabilir.
Yenidoğanlarda görme gelişimi hayatın ilk 3-4 ayında hızlanır. Bu dönemde bebeklerin, annenin yüzüne odaklanması ve gülümsemesi beklenir. Fovea (sarı nokta) gelişimi bu dönemde tamamlanmadığından, ilk aylarda görülen şaşılık geçici olabilir. Ancak odaklama refleksi geliştikten sonra şaşılıktan şüphe ediliyorsa göz muayenesi yapılması şarttır.
Şaşılık yatay, dikey veya döngüsel yönde olabilir; en sık görülen tipler içe (esotropya) ve dışa (ekzotropya) şaşılıklardır. Şaşılık, tek bir gözde veya her iki gözde birden olabilir. Tek gözdeki şaşılık göz tembelliği riskini artırırken, iki gözdeki şaşılıkta genellikle göz tembelliği gelişmez.
Şaşılık Tedavisi
Şaşılık, görme keskinliği ve binoküler görme yetisinde kalıcı kayıplara neden olabilir. Görsel beklentinin sınırlı olduğu durumlarda bile estetik düzelme, kişinin psikolojik ve sosyal hayatına olumlu katkı sağlar. Şaşılığı olan bireyler, toplum tarafından olumsuz algılanabilir, bu da motivasyonlarını ve sosyal rollerini olumsuz etkileyebilir.
Tedavi sürecinde öncelikle altta yatan neden belirlenerek uygun tedavi planlanır. Göz tembelliği varsa bunun tedavisi önceliklidir. Şaşılık, cerrahi olmayan yöntemlerle tedavi edilebilse de birçok vaka için cerrahi gerekebilir. Özellikle hipermetropi olan içe şaşılık vakaları gözlük tedavisinden olumlu yanıt alabilir. Dışa şaşılıklarda ise miyopik gözlüklerle kayma kontrolü sağlanabilir ve cerrahi tedavi ertelenebilir. Uygun vakalarda prizma veya Botulinum toksin tedavisi de etkili sonuçlar verebilir.
Son Güncelleme 19 Aralık 2024 Saat 16:41 pm
